6413 SAYILI TÜRK SİLAHLI KUVVETLERİ DİSİPLİN KANUNU KAPSAMINDA UYARMA DİSİPLİN CEZASI

UYARMA DİSİPLİN CEZASININ İPTALİ DAVASI 

Türk Silahlı Kuvvetleri disiplin suç ve cezaları 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu ile düzenlenmiştir. Türk Silahlı Kuvvetlerinde en hayati konuların başında disiplin gelmektedir. Bu açıdan disiplin konusunda alınan tedbirlerin diğer kurum ve kuruluşlara göre mahremiyet bakımından farklılıklar arz edeceği hususu göz önünde bulundurulmalıdır. Zira disiplin sağlanması muhafazası devam ettirilmesi Türk Silahlı Kuvvetlerinin vazifesini yerine getirebilmesi için olmazsa olmaz konulardır. Türk Silahlı Kuvvetlerinde yerleşmiş tanıma göre disiplinin en temel iki unsuru bulunmaktadır. Bunlar itaat ve astın ile üstün, hukukuna riayet etmektir. Dolayısıyla kanunun temel amacı Türk Silahlı Kuvvetlerindeki itaat hissini sağlamlaştırma ve hukuka uygun olarak hareket etmeye yönelik usul ve esasların belirlenmesi şeklinde de ifade edilebilir. 

DİSİPLİNSİZLİK NASIL OLUŞUR?

Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanununda ayrıca hüküm bulunmayan hallerde disiplinsizliklerin kasten veya taksirle işlenebileceği belirtilmiştir. Disiplinsizliğin tanımında açıkça kasten işlenebileceği öngörülmüş ise bu disiplinsizliğin taksirle işlenmesi mümkün olmadığından kanun maddesindeki fıkra metninde bu kanunda ayrıca hüküm bulunmayan hallerde tabiri konularak bu konudaki karışıklığa mahal verilmemesi amaçlanmıştır. 

Herhangi bir fiilden dolayı hakkında adli kovuşturma veya soruşturma yapılan bir personel hakkında aynı fiilden dolayı ayrıca disiplin soruşturması da yapılabilir ve yapılan disiplin soruşturması sonunda gerek görülürse disiplin cezası verilebilir. Nitekim bir fiilin ceza hukukunda kapsamında suç teşkil etmesi ayrı bir şey disiplin hukuku bakımından ilgili idarenin tedbir alması gereken bir hal olarak nitelendirilmesi ayrı bir şeydir. Bu durumda örneğin yüz kızartıcı bir suçtan hakkında soruşturma yürütülen veya dava açılmış bir personel hakkında disiplin amirleri tarafından disiplin cezası verilebilmesine imkan sağlanmıştır. 

UYARMA CEZASI

Uyarma cezası, personele görevinin icrasında veya hâl ve hareketlerinde daha dikkatli olması gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir. Bu ceza 6413 sayılı kanuna ekli (1) sayılı çizelgeye göre belirlenen disiplin amirlerince verilebilir.

6413 SAYILI TÜRK SİLAHLI KUVVETLERİ DİSİPLİN KANUNU KAPSAMINDA UYARMA DİSİPLİN CEZASINI GEREKTİREN DİSİPLİNSİZLİKLER NELERDİR?

Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu 15.maddesinde uyarma disiplin cezasını gerektiren fiiller sırayla sayılmıştır. İlgili disiplinsizlikler ve açıklamaları şu şekildedir;

-Emri mütalaa etmek: Usulüne uygun olarak kendisine verilmiş olan bir emir üzerine; emrin uygun olmadığı, yanlış verildiği, yapılamayacağı ve benzeri şekillerde amirini alenen eleştirmek veya amire karşı itirazda bulunmaktır. Amir tarafından karar verilene kadar astın fikrini savunması veya emrin kanunsuz olduğu hususundaki kanaatini belirtmek için amire yaptığı itiraz, bunları yaparken oluşabilecek diğer disiplinsizlikler saklı kalmak kaydıyla bu kapsamda disiplinsizlik teşkil etmez.

-Görevde kayıtsızlık: Görevdeyken, yetkili makamlar tarafından izin verilen durumlar haricinde görevle veya askeri hizmetle ilgisi olmayan işlerle uğraşmaktır.

-Hizmet dışındayken amir veya üste saygısızlık: Hizmet dışında, bilinen ve tanınan amir veya üstlere karşı saygısızlık teşkil edebilecek fiillerde bulunmaktır.

-Mesai çizelgesine uymamak: Özürsüz veya izinsiz olarak, mesaiye geç gelmek veya erken ayrılmak veya günlük mesai çizelgesine riayet etmemektir.

-Kılık ve kıyafeti bozuk olmak: Kılık ve kıyafet ile ilgili olarak nizamlarda ve önceden belirlenmiş kurallara riayet etmemektir.

-Usulsüz müracaat veya şikâyette bulunmak: Türkiye Büyük Millet Meclisine yapılan müracaatlar hariç olmak üzere, kanun ve nizamlarla belirlenmiş usul ve kurallara riayet etmeden yazılı, sözlü veya elektronik olarak müracaat veya şikayette bulunmaktır.

-İsraf etmek: Yetkili makamlarca belirlenmiş tasarruf tedbirlerine riayet etmemek veya kullanımına sunulan kamu kaynağının harcanmasında gösterilmesi gereken makul seviyedeki özeni göstermemektir.

-Saygısız davranmak: Aynı rütbe veya kıdemde bulunulan ya da amir veya maiyet ilişkisi içinde olunmayan kişilere söz ve hareketlerle sataşmak veya kötü muamelede bulunmaktır.

-Başkalarını kötülemek: Amirleri, üstleri veya çalışma arkadaşları hakkında ve onların bulunmadığı ortamlarda, onların işlem, eylem ve kişilikleri hakkında kötüleyici veya konuştuğu kişilerde kötü intiba yaratacak tarzda olumsuz sözler söylemektir.

-Askeri nezaket kurallarına uymamak: Nizamlarla belirlenmiş olan askeri görgü, protokol ve davranış kurallarına aykırı bir biçimde tavır ve davranışlarda bulunmaktır.

-Hizmet haricinde yalan söylemek: Amir veya üstü tarafından denetim ve gözetim sorumluluğu kapsamında sorulan sorulara kasten doğru yanıt vermemektir.

-Selamlama yapmamak: Selamlama ile ilgili olarak nizamlarla belirlenmiş kurallara riayet etmemektir.

-Zamana riayet etmemek: Belirli zamanda yapılması gereken faaliyetlerde özürsüz olarak geç kalmaktır.

-Mesai dışında aşırı alkol kullanımı: Mesai dışında sivil veya üniformalı olarak aşırı alkol alarak kişisel veya kurumsal imaj kaybı oluşturacak olumsuz davranışlarda bulunmaktır.

-Görev dönüşü tekmil vermemek: Verilmiş bir emrin icrası veya sonuçları hakkında emri verene bilgi vererek müteakip emirlerini almamaktır.

-Kişisel ve çevre temizliğine dikkat etmemek: Askeri hizmet esnasında belirlenmiş olan kişisel veya çevre temizliği ile ilgili kurallara riayet etmemektir.

-Kendini geliştirmede yetersiz kalmak: Görevini etkin olarak yapabilmesini sağlayacak bilgi ve görgünün kazanılmasında göstermesi gereken gayreti göstermemektir.

DİSİPLİN AMİRLERİ TARAFINDAN VERİLEN CEZALARA İTİRAZ EDİLEBİLİR Mİ?

Disiplin amiri tarafından verilen cezaya karşı itirazın ne zaman nereye ve nasıl yapılacağı ile ne kadar süre içerisinde itiraz edilmesi gerektiği kanunda düzenlenmiş olup bu süreler iş günü olarak düzenlenmiştir. İtirazın cezayı veren disiplin amirinin bağlı olduğu bir üst disiplin amirine yapılması ve ispat bakımından da mutlaka yazılı olarak yapılması gerekir. Ceza alan personelin üç iş günü içinde itiraz dilekçesini hazırlayarak üst disiplin amirine iletmek üzere herhangi bir amire vermiş olması yeterlidir.

DİSİPLİN CEZASI NE ZAMAN KESİNLEŞİR?

Cezaya itiraz için geçerli üç iş günü disiplin cezasının cezayı alan personele tebliğ edilmesi ile başlar. Üç iş günü içerisinde yetkili makama itiraz edilmez ise ceza kesinleşmiş olur. İtirazı incelemeye yetkili makama itiraz dilekçesinin ulaşmasının ardından beş iş günü içerisinde karar verilmesi gerekmektedir. İtiraz haklı görülürse, itirazı inceleyen üst disiplin amiri verilen cezayı kaldırabilir. İtiraz haklı görülmez ise ret olunur. Karar itiraz edene tebliğ edilerek kesinleşir.

DİSİPLİN CEZALARINDA ZAMANAŞIMI SÜRESİ NE KADARDIR?

Disiplin amirleri tarafından, disiplinsizliğin kendileri tarafından öğrenilmesinden itibaren bir ay ve her hâlde disiplin cezasını gerektiren fiil ve hâllerin işlendiği tarihten itibaren iki yıl geçtikten sonra disiplin cezası verilemez. Fiil, inceleme ve araştırma yapmayı gerektirmiş ise, bir ay içerisinde inceleme ve araştırmaya başlanmış olmak ve altı ayı geçmemek kaydıyla, inceleme ve araştırma için geçen süre bir aylık süreye dâhil edilmez.

DİSİPLİN SORUŞTURMASINDA SAVUNMA SÜRESİ NE KADARDIR?

İsnat olunan hususlar ile savunma için verilen süre açıkça ve yazılı olarak ilgiliye bildirilir. İlgiliye verilecek savunma süresi üç iş gününden az, her hâlde on iş gününden fazla olamaz. Ancak bu noktada önemle belirtilmelidir ki; idare mahkemeleri 6413 sayılı kanunda bir kanun boşluğu olduğundan bahisle savunma süresinin yedi günden az olamayacağını ve ilgiliye yedi günden az mühlet verilmesi halinde bu durumun disiplin cezası idari işlemini hukuka aykırı kılabileceğini yorum yolu ile kabul etmektedirler. Öte yandan savunması istenen kişinin talebi hâlinde ilave savunma süresi verilebilir. Verilen süre içinde savunmasını yapmayan personel savunma hakkından vazgeçmiş sayılır.

DİSİPLİN CEZASININ İPTALİ DAVALARINDA YETKİLİ VE GÖREVLİ MAHKEME NERESİDİR?

Her ne kadar 7329 sayılı Askerî Ceza Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 6413 sayılı kanunda değişiklik yapılmış ve Uyarma disiplin cezaları yargı denetimi dışında bırakılmış olsa da Anayasa Mahkemesinin 2022/10 E 2022/72 karar sayılı kararı ile bu durumun Anayasaya aykırı olduğu tespit edilmiş ve 7329 sayılı kanunun ilgili kısmı iptal edilmiştir. Anayasa Mahkemesinin 2022 tarihli söz konusu kararı ile artık subaylar, astsubaylar, uzman jandarmalar, uzman erbaşlar, sözleşmeli erbaş ve erler hakkında tesis edilen Uyarma disiplin cezaları dava edilebilir hale gelmiştir.

Uyarma disiplin cezasına karşı dava açma süresi ise cezanın kesinleşmesinden itibaren başlar. Disiplin cezalarının iptali için açılacak ceza iptal davasında dava açma süresi kesinleşme tarihinden itibaren 60 gündür. Buradaki 60 günlük süreye tatil süreleri de dahildir. Yani 60 gün, iş günü değildir. 60 günün sonu eğer tatil gününe denk geliyorsa tatilin bittiği ilk gün sonu, başvuru süresinin sonu olacaktır. Bu yüzden idare hukukunda sürelerin takibi çok önemlidir. Görevli Mahkeme ise İdare Mahkemesidir. 

UYARMA DİSİPLİN CEZASININ İPTALİ DAVASINDA AVUKATA NASIL VEKALET VERİLİR ?

Uyarma disiplin cezasının iptali davasında kişi avukat ile anlaşmış ise avukatın bilgilerini alarak notere başvurur. Burada bilgilerin notere verilmesi ve genel dava vekaletnamesi çıkartılmak istendiği iletilir. Çıkartılan genel dava vekaletnamesi avukata verilir ve avukat bu vekaletname ile birlikte mahkemeye başvurur ve tüm dava sürecini bu vekalet ile yürütür. Uyarma disiplin cezası tesis edilen personel Anayasal hakkı olan dava açma hakkını kullanıp hakkını aramalıdır.