ASKERİ CEZA KANUNU HAKKINDA GENEL AÇIKLAMALAR

Özveri, disiplin ve fedakârlık üzerine kurulu askerlik mesleğini yerine getiren bireylerden çalıştıkları kurumun sahip olduğu itibar ve saygınlığı koruması beklenmektedir. Anayasa Mahkemesi 2013/91 Esas 2014/59 Karar sayılı kararında, askerî suçların, askerî disiplini korumak ve sürdürmek, adalet ile disiplin arasında dengeyi sağlamak, başka bir ifadeyle adil ve sürekli bir disiplin düzeni oluşturmak amacıyla ihdas edildiğini belirtmiştir. Bu suretle askeri şahıs olarak tabir edilen kişiler katı cezai kurallara tabi kılınmış olup bu cezai kuralların başında ise 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu gelmektedir.

Askeri Ceza Kanunu (i) Askerî şahıslar ve (ii) Askeri hizmette bulunan ihtiyat askeri şahıslar üzerinde tatbik alanı bulmaktadır. Bu suretle mareşalden asteğmene kadar subaylar, astsubaylar, Millî Savunma Bakanlığı ile Türk Silahlı Kuvvetleri kadro ve kuruluşunda çalışan sivil personel, uzman jandarma, uzman erbaş, sözleşmeli erbaş ve er, erbaş ve erler ile askerî öğrenciler Askeri Ceza Kanununun uygulandığı kişiler olarak sıralanabilir. Dolayısıyla asker kişilerin Askeri Ceza Kanuna aşina olması ve mevzuatta yer alan fillerden özenle kaçınması gerekmektedir.

Ancak unutulmamalıdır ki asker şahıslar cezai anlamda yalnızca Askeri Ceza Kanunundan sorumlu olmayıp, askeri olmayan suçlar bakımından da pekala Türk Ceza Kanunu hükümlerine tabi kılınmış durumdadırlar.

EMRE İTAATSİZLİKTE ISRAR SUÇUNUN UNSURLARI

İşbu çalışmamızın konusunu teşkil eden İtaatsizlikte Israr Edenlerin Cezası suç tipi (ya da Emre İtaatsizlikte Israr Suçu) kanunun 87.maddesinde düzenleme alanı bulmuştur. Kanunumuz işbu suç tipini ‘’Hizmete ilişkin emri hiç yapmayan asker kişiler bir aydan bir seneye kadar, emrin yerine getirilmesini söz veya fiili ile açıkça reddeden veya emir tekrar edildiği halde emri yerine getirmeyenler, üç aydan iki seneye kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.’’ şeklinde tanımlamış ve bu suçun seferberlikte yapılması halinde beş, düşman karşısında yapılması halinde on seneye kadar ağır hapis cezası cezalandırılacağını öngörmüştür.

Kanun metni ve yüksek yargı içtihadı incelendiğinde Emre İtaatsizlikte Israr Suçunun maddi ve manevi unsurları şu şekilde sıralanabilir;

A-) SUÇUN MADDİ UNSURLARI

·       Hizmete ilişkin bir emrin varlığı,

·       Emrin yetkili bir amir tarafından verilmesi,

·       Emrin hiç yapılmaması.

Emre itaatsizlikte ısrar suçunun oluşabilmesi için öncelikle işbu maddi unsurların varlığı şarttır. Dolayısıyla somut olayda bu unsurların tamamının gerçekleşmemesi halinde tipe uygun bir fiilden de bahsedilemeyecektir. Bu unsurların varlığı halinde fiil manevi unsur bakımından inceleme alanı bulacaktır.

B-) SUÇUN MANEVİ UNSURU

·       Böyle bir emrin varlığından failin bilgisinin olması,

·       Kasten hareket edilmesi.

Suçun manevi unsurunu kast unsuru teşkil etmektedir. Kast, suçun kanuni tanımındaki unsurların bilerek (düşünerek-öngörerek) ve istenerek (sübjektif irade doğrultusunda) gerçekleştirilmesidir. Bu durumda işbu suçun oluşabilmesi için failin kasten, yani bilerek ve isteyerek emre itaat etmesi gerekmektedir. Dolayısıyla bu suç taksirle işlenebilen bir suç değildir.

Ayrıca bir fiilin emre itaatsizlikte ısrar suçunun unsurlarını oluşturduğundan bahsedilebilmesi için failin emre itaat etmemek kastıyla hareket ettiği hususunda şüphe bulunmamalıdır. Aksi halde tesis edilen karar ceza hukukunun en temel ilkelerinden olan "Şüpheden sanık yararlanır." ilkesine aykırılık teşkil edecektir.

EMRE İTAATSİZLİKTE ISRAR SUÇUNUN NİTELİKLİ HALLERİ

Kanun, suçun temel halinin yanı sıra birtakım nitelikli haller de öngörmüştür.

1-) Daha Az Ceza Gerektiren Nitelikli Haller

Kanunun 86. Maddesinde düzenlenen ve mülga edilmiş Emre İtaatsizlik Suçu, Emre İtaatsizlikte Israr Suçunun daha az ceza gerektiren nitelikli halini teşkil etmektedir. Bu suçun nitelikli halinin temel halden en temel farkı "ısrar" unsurudur. Bir emre itaatsizlik eylemi m.86 hükmü ilga edilmeden önce m.86 uyarınca emre itaatsizlik suçunu oluşturmakta idi. Ancak m.86 hükmünün ilga edilmesiyle emre itaatsizlik fiili "ısrar" unsuru bulunmadığı haller artık Askeri Ceza Kanunu kapsamında suç oluşturmayacaktır. Emre itaatsizlik etmekte, emir tekrar edilmesine rağmen, ısrar etme hali ise m.87 kapsamında emre itaatsizlikte ısrar suçunu oluşturmaktadır. Kanunkoyucu, emre itaatsizlikte ısrar edenleri cezalandırmakla birlikte yalnızca emre itaatsizlik edenlerin cezalandırılmamasını amaçlamıştır.

2-) Daha Fazla Ceza Gerektiren Nitelikli Haller

Askeri Ceza Kanunu 88. Madde ile emre itaatsizlik suçunun toplu asker karşısında yahut silah başı emrine karşı veya silahlı iken veya hizmetten kısmen veya tamamen sıyrılmak kastı ile yapılması halinde altı aydan beş seneye kadar, fiilin seferberlikte yapılması halinde beş seneye kadar ağır hapis ve düşman karşısında yapılması halinde ise on seneden aşağı olmamak üzere ağır hapis cezası ile cezalandırılması öngörülmüştür.

Kanunun devam eden 89. Maddesine göre ise bu suç sonucu bir insanın hayatını tehlikeye koyan, memleketin veya bir askeri birliğin güvenliğini veya savaş hazırlığını veya eğitimini önemli derecede ihlal eden veya büyük bir zarar meydana getiren yahut başkasının malına önemli bir zarar veren askeri şahısların, bir seneden on seneye kadar hapis, seferberlikte iki seneden on beş seneye kadar ağır hapis cezası ile cezalandırılacaktır.

UZMAN ERBAŞLAR BAKIMINDAN EMRE İTAATSİZLİKTE ISRAR SUÇUNUN MAHİYETİ

3269 Sayılı Uzman Erbaş Kanunu başarı gösteremeyen ve ceza alanlar başlıklı madde 12/3-b bendi gereği "Verilen ceza, ertelense, seçenek yaptırımlara çevrilse, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilse veya affa uğrasa dahi; (...) emre itaatsizlikte ısrar, (...) suçlarından dolayı mahkûm olanların" sözleşmesi feshedilecektir ve her ne sebeple olursa olsun, sözleşmesi feshedilerek Türk Silâhlı Kuvvetleri ile ilişiği kesilen uzman erbaşlar, tekrar Türk Silâhlı Kuvvetlerine alınmazlar. 

Bu durumda bir uzman erbaş, katalog suçlar arasında sayılmış işbu suç tipinden ceza alması durumunda mesleğini kaybedecektir.

EMRE İTAATSİZLİKTE ISRAR SUÇU İSNADI İLE AÇILAN BİR CEZA DAVASINDA GÖREVLİ MAHKEME NERESİDİR?

6771 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 17/E maddesi uyarınca ülkemizdeki Askeri Mahkemeler kaldırılmıştır. Böylece Askeri Ceza Kanununa göre yapılacak yargılamalar artık sivil mahkemeler nezdinde yürütülmektedir. Emre itaatsizlikte ısrar suçu bakımından öngörülen hapis cezası süresi göz önünde bulundurulduğunda görevli mahkemeler suçun işlendiği iddia olunan yerin bağlı olduğu ildeki Asliye Ceza Mahkemeleri olacaktır.

BİR CEZA DAVASINDA AVUKATA NASIL VEKALET VERİLİR ?

Askeri şahıslar hakkında emre itaatsizlikte ısrar suçundan soruşturma ya da kovuşturma başlatılması halinde ilgili kişi avukat ile anlaşmış ise avukatın bilgilerini alarak notere başvurur. Burada bilgilerin notere verilmesi ve genel dava vekaletnamesi çıkartılmak istendiği iletilir. Çıkartılan genel dava vekaletnamesi avukata verilir ve avukat bu vekaletname ile birlikte başsavcılık makamına ya da mahkemeye başvurur ve bütün bir yargılama sürecini bu vekalet ile yürütür.